⚠️ Trigger warning: Deze blog gaat over seksueel geweld tegen vrouwen

Lezen is voor mij zelfzorg, een moment voor mezelf, een moment van ontspanning. Maar soms lees je een boek waarvan je weet dat je het eigenlijk moet wegleggen en dat toch níét doet. Dat heb ik bij The Shadow King (De Schaduwkoning) van Maaza Mengiste. Ken je deze roman?

The Shadow King speelt zich af in 1935 in Ethiopië, ten tijde van de inval van Mussolini’s leger. Er komt veel geweld voor in deze roman – oorlogsgeweld tussen vechtende groeperingen, maar ook de massaslachting Ethiopische burgers en veel, heel veel geweld tegen vrouwen. Het boek wordt niet voor niets omschreven als een onvergetelijke, briljante, rauwe roman over wat het betekent om als vrouw op voet van oorlog te leven.

Ik moet nog 40 bladzijdes lezen en ik zal blij zijn als het boek uit is. Vooral het mentale en fysieke geweld tegen vrouwen triggerde mij enorm en daardoor voel ik me sinds ik aan deze roman begonnen ben (op 20 augustus) kwetsbaarder dan anders. Het zijn vooral de verkrachtingsscènes die mij ‘s nachts uit mijn slaap houden en die mij overdag angstig maken.

Reden genoeg om het boek weg te leggen, hoor ik je denken. En je hebt gelijk!

Het zou goede zelfzorg zijn geweest om dit boek weg te leggen.

Toch ben ik blijven lezen, omdat het verhaal razend knap én mooi geschreven is, poëtisch bijna. Het contrast tussen de rauwe werkelijkheid en de schoonheid van de taal is adembenemend. En daarnaast bracht het lezen me nóg iets waarover ik graag met jullie deel.

In dit boek worden meerdere verkrachtingen beschreven en de manier waarop Mengiste dit doet raakt me en helpt me.

Ik heb het er nu niet over hoe ze iets lelijks als verkrachting mooi weet op te schrijven (wat overigens een briljante prestatie is en maakt dat het lelijke in de wereld des te harder binnenkomt). Wat ik bedoel, wat het doorlezen me brengt, zal ik illustreren aan de hand van een korte passage.

Twee vrouwen zitten in volledige duisternis in een gevangenis en de ene vrouw, haar naam is Aster, is verkracht en was lange tijd bewusteloos, komt langzaam bij. Zij heeft moeite om te begrijpen waar ze is, en met wie. Dan volgen deze zinnen:

“Aster holds her face between two trembling hands. The dress slips to the ground. She touches her bare shoulders, her bruised face, and feels along the inside of her thighs. What they did. It happened? She presses herself straighter against the wall. It was me? That was me?”

Een veel voorkomende manier om het moment van verkrachting mentaal te overleven is door te dissociëren. Door als het ware uit je lichaam te treden en een toeschouwer te worden. (Zoek deze term maar eens op als dit nieuw voor je is.)

Met deze scène, misschien zelfs wel met slechts deze twee kleine zinnetjes aan het einde, zegt Mengiste alles en doet ze, wat mij betreft, recht aan een fenomeen wat je klinisch kunt beschrijven als ‘dissociëren’ maar wat in werkelijkheid ongelooflijk complex, verwarrend en beangstigend voelt.

“It was me?”

“That was me?”

Woorden leren geven aan een traumatische gebeurtenis ervaar ik vaak als iets helends en troostends. En dit is waarom ik heb doorgezet met lezen, ook al triggerden deze en soortgelijke scènes enorm.

The Shadow King heeft me nieuwe taal en nieuwe beelden gegeven waarmee ik mijn ervaringen beter kan begrijpen en verwoorden. Ik vind het verdrietig dat andere vrouwen dit soort ervaringen ook hebben, maar de herkenning doet me goed.

De wereld voelt er gek genoeg veiliger door. Omdat ik weet dat Maaza Mengiste het begrijpt. Of omdat Maaza Mengiste gesproken heeft met vrouwen die het begrijpen. En als ik nu iemand ontmoet die mij probeert te begrijpen, dan kan ik teruggrijpen naar de beelden en de taal die ik in dit boek heb ontdekt.

Ik ben er iedere keer zo dankbaar voor dat romans als The Shadow King op mijn pad komen.

Oók als dat betekent dat ik een aantal weken slechter slaap en me overdag minder veilig voel.

Iedere keer opnieuw ben ik onder de indruk van en ontroerd door de helende kracht van verhalen en de helende kracht van stil durven zijn met jezelf (in dit geval met een boek).

School of Books heet niet voor niets School of Books. Ik geloof er heilig in dat boeken een waardevolle aanvulling zijn op je self care routine en dat boeken een bijzondere ingang zijn om jezelf in te ontmoeten.

Natuurlijk ben ik erg benieuwd of jij herkent wat ik in deze blog beschreef: Dat je (een ongezien en onbelicht deel van) jezelf tegenkomt in een roman waardoor je een stukje wijzer bent geworden over jezelf, of dat je een stukje minder ‘ongezien’ en ‘gebroken’ verder kunt met je leven.

Mijn belofte aan jou is dat ik open en kwetsbaar blijf delen over wat de boeken die ik lees met me doen. Omdat ik geloof dat verhalen vertellen helpt. En omdat ik geloof in de kracht van je kunnen herkennen in de ander.